การจัดแสงแบบสามจุด (Three-Point Lighting) หรือที่ในภาษาไทยเรียกว่า “การจัดแสงสามจุด” เป็นเทคนิคพื้นฐานที่ใช้กันอย่างแพร่หลายในงานถ่ายภาพยนตร์ การถ่ายภาพนิ่ง และการผลิตวิดีโอ เทคนิคนี้เป็นการจัดแสงที่ออกแบบมาเพื่อสร้างความสมดุลในแสงและเงา ช่วยให้วัตถุหรือบุคคลที่ถูกถ่ายมีมิติและดูน่าสนใจยิ่งขึ้น โดยประกอบด้วยแหล่งกำเนิดแสงหลัก 3 จุด ได้แก่ Key Light, Fill Light และ Back Light หรือที่บางครั้งเรียกว่า Rim Light หรือ Hair Light
1. Key Light (ไฟหลัก)
Key Light หรือ ไฟหลัก เป็นแหล่งกำเนิดแสงที่สำคัญที่สุดในระบบการจัดแสงแบบสามจุด ไฟหลักนี้มักจะถูกวางไว้ทางด้านใดด้านหนึ่งของวัตถุหรือบุคคลที่ต้องการถ่าย เพื่อสร้างแสงสว่างและเงาที่ชัดเจน จุดประสงค์หลักของ Key Light คือการให้แสงสว่างหลักแก่ตัวแบบ แต่ไม่ควรให้แสงมากจนเกินไปจนทำให้รายละเอียดบางส่วนของภาพหายไป
ตำแหน่งของ Key Light
ไฟหลักมักถูกตั้งในมุม 30–45 องศาไปทางซ้ายหรือขวาของตัวแบบ และอาจตั้งอยู่เหนือระดับสายตาเล็กน้อย ขึ้นอยู่กับลักษณะของแสงและเงาที่ต้องการสร้าง
ตัวอย่างการใช้งาน
- การสร้างเงาเพื่อให้ใบหน้ามีมิติ
- การเน้นจุดสำคัญในภาพ
2. Fill Light (ไฟเติม)
Fill Light หรือ ไฟเติม เป็นไฟที่ใช้ลดความเข้มของเงาที่เกิดจากไฟหลัก โดยมีหน้าที่ทำให้แสงเงาที่ดูเข้มเกินไปกลายเป็นแสงเงาที่ดูนุ่มนวลขึ้น Fill Light ไม่ควรสว่างเท่ากับ Key Light เพราะจุดประสงค์หลักของมันคือการสร้างสมดุล ไม่ใช่การดึงความสนใจจากไฟหลัก
ตำแหน่งของ Fill Light
ไฟเติมมักจะตั้งอยู่ตรงข้ามหรือใกล้กับ Key Light ในระดับที่ใกล้เคียงกันกับตัวแบบ และสามารถใช้แผ่นสะท้อนแสง (Reflector) แทนไฟจริงได้ หากต้องการแสงที่นุ่มนวล
ตัวอย่างการใช้งาน
- การลดความแข็งของเงาบนใบหน้า
- การสร้างภาพที่ดูสมจริงและเป็นธรรมชาติ
3. Back Light (ไฟหลัง)
Back Light หรือ ไฟหลัง บางครั้งเรียกว่า Rim Light หรือ Hair Light มีหน้าที่สร้างความลึกและแยกตัวแบบออกจากฉากหลัง ไฟหลังนี้มักจะถูกวางไว้ด้านหลังของตัวแบบเพื่อสร้างขอบแสงที่ช่วยเน้นรูปร่างและรายละเอียดของวัตถุ
ตำแหน่งของ Back Light
ไฟหลังมักจะตั้งอยู่ด้านหลังของตัวแบบในระดับสูงกว่าหัวเล็กน้อย โดยมุมของไฟหลังอาจถูกปรับให้ส่องเฉียงเพื่อให้ได้ขอบแสงที่เหมาะสม
ตัวอย่างการใช้งาน
- การแยกตัวแบบออกจากพื้นหลัง
- การเพิ่มมิติและความชัดเจนของภาพ
การใช้งานในทางปฏิบัติ
การจัดแสงแบบสามจุดสามารถปรับเปลี่ยนได้ตามความต้องการในการถ่ายทำ หากต้องการภาพที่ดูดราม่าหรือมีอารมณ์มากขึ้น สามารถปรับให้ Key Light สว่างกว่า Fill Light และใช้ Back Light เพื่อเพิ่มความน่าสนใจของภาพ หรือหากต้องการภาพที่ดูสว่างและสดใส สามารถเพิ่มความสว่างของ Fill Light ให้ใกล้เคียงกับ Key Light
อุปกรณ์ที่ใช้
- ไฟสตูดิโอ: เช่น ไฟ LED, ไฟทังสเตน
- Reflector (แผ่นสะท้อนแสง): ใช้แทน Fill Light หรือเพิ่มความสว่าง
- Diffuser (แผ่นกระจายแสง): ช่วยให้แสงนุ่มขึ้น